Coğrafi Keşiflerinin Nedenleri ve Sonuçları |
COĞRAFİ KEŞİFLER
ve 16. yüzyıllarda Avrupalıların yeni ticaret yollarının, okyanusların ve kıtaların bulunması, bilinmeyen yerlerin keşfedilmesi amacıyla yaptıkları gezilere “Coğrafi Keşifler” denir.
Coğrafi Keşiflerin Nedenleri
Doğu ülkelerinin zenginliği ve Avrupalıların buralara gitmek için yeni yollar aramaları.
İpek ve Baharat yolları ile gelen malların çok el değiştirmesinin fiyatları artırması, Avrupalıların bu ticaret mallarını ilk elden almak istemeleri.
Coğrafya bilgisinin ilerlemesi, yeni ve doğru haritaların yapılması
Pusulanın geliştirilmesi sayesinde gemicilerin, büyük denizlere ve okyanuslara daha kolay açılmaya başlaması.
Dayanıklı ve sağlam gemilerin yapılması, cesur gemicilerin yetişmesi
Avrupalıların Hıristiyanlık dinini yaymak istemeleri
Avrupalıların dünyayı tanımak istemeleri
KEŞİFLER
Coğrafi Keşifleri ilk başlatanlar Portekizliler ve İspanyollardır.
Portekizlilerin Keşifleri
Portekizli Bartelmi Diyaz, Afrika’nın güneyini dolaşarak Ümit Burnu’nu buldu (1486). Böylece Hindistan’a deniz yolu ile ulaşma imkânı elde edilmiş oldu.
Portekizli Vasko dö Gama, Ümit Burnu’nu dolaşarak Hindistan’ın Kalküta Limanı’ndan Portekiz’e ulaştı. Böylece Hint Deniz Yolu’nu buldu (1497).
Portekizliler Güney Amerika’da Brezilya’yı da keşfettiler (1500).
İspanyolların Keşifleri
Kristof Kolomb 1492 yılında Amerika’nın orta ve güney kıyılarını buldu, fakat yeni bir kıta bulduğunu anlamadı.
Kristof Kolomb’un ölümünden sonra Ameriko Vespuçi adında bir İtalyan gemici, Amerika’nın yeni bir kıta olduğunu ilan etti (1492–1502). Bu yeni kıtaya Amerika denildi.
Portekizli Macellan ve Del Kano, Dünya’yı dolaşarak yuvarlak olduğunu ispatlamak için 1519’da Atlas Okyanusu’na açıldı. Filipin adalarında yerlilerle yapılan savaşta Macellan hayatını kaybetti. Dünya gezisini Del Kano tamamladı. Böylece dünyanın çevresi ilk kez dolaşılarak yuvarlak olduğu ispatlandı (1519–1522).
NOT: Hollandalılar Güney Asya ülkelerini, İngiliz ve Fransızlar da Kuzey Amerika’nın iç kısımlarını keşfettiler.
Coğrafi Keşiflerin Sonuçları
Akdeniz limanları, doğu-batı ticaretindeki önemini kaybetti. Baharat ve İpek Yolları önemini kaybetti.
Atlas Okyanusu Limanları önem kazandı.
Keşif yapan milletler, keşfettikleri ülkeleri ele geçirerek sömürge imparatorlukları kurdular (en önemlileri; İspanya, Portekiz, İngiltere, Fransa).
Yeni ülkelerde bol olarak bulunan altın ve gümüş gibi madenler, Avrupa’ya getirildi ve ticaretle uğraşan burjuva sınıfı zenginleşti. Bunlar soyluların topraklarını satın aldılar ve soylular eski güçlerini kaybettiler.
Amerika, Avustralya, Antarktika gibi yeni kıtalar, yeni ticaret yolları, yeni uygarlıklar (Aztek, İnka, Maya vb.) bulundu ve tanındı.
Domates, vanilya, patates, tütün gibi yeni bitkiler ile yeni hayvan türleri tanındı ve Avrupa’ya taşındı.
Dünyanın yuvarlak olduğu kanıtlandı.
Keşfedilen yerlere, özellikle Amerika’ya Avrupa’dan göçler olmuş, bu durum Avrupa kültür ve medeniyetinin yayılmasını sağladı. Avrupa’da işsizlik azaldı.
Hıristiyanlık yayıldı. Ancak bazı bilimsel gerçeklerin (Dünya’nın düz olduğu gibi) ortaya çıkması sonucu Hıristiyanlık dini zayıfladı, kiliseye ve din adamlarına duyulan güven azaldı.
Zenginleşen Avrupalılar, kültür ve sanat hareketlerini destekledi. Avrupa’da Rönesans’ın doğmasına ortam hazırlandı.
Coğrafi Keşiflerin Türk Dünyası Üzerindeki Etkileri
Coğrafi Keşifler, Müslüman ülkeler açısından büyük zararlara neden olmuştur. İslam ülkeleri yoksullaşmış, Osmanlı İmparatorluğu’nun hâkimiyetinde olan İpek ve Baharat Yolları önemini kaybetti. Osmanlı topraklarında kervan yolları boyunca faaliyet gösteren halk ve zanaatkârlar işsiz kaldı. Bu durum Osmanlı Devleti’nde ekonomik sıkıntılara ve Celali İsyanları’na zemin hazırlamıştır.
***RÖNESANS***(YENİDEN DOĞUŞ)
yüzyılın sonları ile 16.yüzyılın başlarında bilimde, sanatta ve edebiyatta görülen gelişmelerdir.
SEBEPLER=
1.Matbaanın icadı.
2.Hümanizma hareketinin etkisi.
3.Orta çağ güzel sanatlarının 15 ve 16. yüzyıllarda olgunlaşması.
4.Yazar, şair ve sanatkârları koruyan mesenlerin bulunması.
5.İstanbul”un fethi ile bazı bilim adamlarının İtalya”ya gitmesi.
6.İslam medeniyetinin etkisi.
7.Coğrafi keşiflerin etkisi.
Rönesans”ın İtalya”da Başlama Sebepleri
1.İtalya”nın Akdeniz in ortasında olması
2.İtalya nın Hıristiyanlığın merkezinde olması (Papa)
3.İtalyan devletlerinin ticaretle uğraşması
4.İtalya da siyasi birliğin olmaması (özgür düşünce)
5.İtalya Roma ve Yunan uygarlıklarının izlerin bulunması
#İtalya da Rönesans eski uygarlıkların incelenmesi ile başladı.
#Fransa da Rönesans krallarının desteği ile başladı.
#Almanya da “ din alanında başladı.
#İngiltere de “ hümanizma alanında gelişti.
SONUÇLAR=
1.Skolâstik düşünce yıkılmış, yerini pozitif düşünceye bırakmıştı.
2.Bilimde deney ve gözleme yer verilmeye başlandı.
3.Reform hareketleri başladı ve gelişti.
4.Rönesans mimarisi oluştu.
5.Ulusal diller gelişti.
***REFORM***
16.y.y.başlarında (önce Almanya da ) Katolik mezhebinde yapılan değişiklikledir.
SEBEPLER=
1.Katolik mezhebinin bozulması (Din adamlarının zengin, halkın yoksul olması.)
2.Reformcu filozofların kilisenin yanlış uygulamalarını eleştirmeleri.
3.Matbaa ile incilin diğer dillere çevrilmesi.
4.Rönesans ın etkisi ile skolâstik düşünenin yıkılması.
#Bozulan Katolik kilisesi ne ilk tepkiyi gösterenler yine bazı din adamları oldular. Bunlara göre din adamları yalnızca dinle uğraşmalı, din siyasetten uzaklaştırılmalı idi.
Reformun öncüsü Martin Luther dir.
Endüljans: Orta Çağ Avrupası’nda bir tür günah çıkarma ve ölümden sonra cennete gitmek için Papa’nın sattığı af belgesi. Kilisenin halktan para alarak cennetten toprak satmasıdır.
Engizisyon: Orta Çağ’da Katoliklerde katı din inanışlarına karşı gelenleri cezalandırmak için kurulan kilise mahkemeleri. NOT: Kilisenin aforoz (dinden çıkarma) yetkisi vardı. Ayrıca Enterdi (Papa’nın kralıyla birlikte bir ülkeyi aforoz etmesi, ülkedeki tüm kiliseleri kapatması) yetkisi vardı.
SONUÇLAR=
1.Avrupa da mezhep birliği bozulmuş, yeni mezhepler ortaya çıkmıştır.(Protestan, Kalvenizm vs.)
2.Katolik kilisesi kendini yenilemeye çalıştı.
3.Yeni mezheplerin kurulduğu ülkelerde kilisenin malları yamalandı.
4.Kilisenin ve Papa nın dini otoritesi azaldı.
5.Eğitim kurumları kilisenin elinden alınarak eğitimde ilk kez laik sisteme geçildi.
6.Avrupa da din yüzünden savaşlar çıktı.
7.Reform sonucunda Avrupa da dini ve siyasi birliğin bozulması ile Osmanlılar Balkanlarda rahatça ilerlediler.
8.Din ve devlet işleri birbirinden ayrıldı.(laiklik)
#Osmanlılar Avrupa daki bölünmeyi hızlandırmak için Protestanları desteklediler.
#1555 Ogsburg (Ausburg) Ant. ile Protestanlık, 1598 Nant Fermanı ile Kalvenizm kabul edildi.
SANAYİ İNKILÂBI
İnsan ve hayvan gücüyle yapılan üretimden makine gücüne dayalı üretime geçişe “Sanayi İnkılâbı” denir.
Sanayi İnkılâbı ilk olarak 1750’li yıllarda İngiltere’de başlamış, daha sonra diğer Avrupa ülkelerine yayılmıştır.
İngiltere’de, buhar gücü ile çalışan dokuma fabrikalarının kurulması, Sanayi İnkılâbı’nın başlangıcı olarak kabul edilir.
Sebepleri
Bilim ve teknik alanındaki gelişmeler
Buharın makinede kullanılması
Coğrafi Keşifler sonucu gelişen sömürgecilik vasıtasıyla sermaye ve hammadde birikimi olması
Sonuçları
İnsan ve hayvan gücünün yerini makine gücü, küçük imalathanelerin yerini büyük fabrikalar almıştır.
Buhar ile işleyen makineler çoğaldı, üretim arttı ve milletlerarası ticaret gelişti. Buna karşın emek azalmıştır.
Üretilen malların fiyatları ucuzladı. Pazar sorunu ortaya çıktı.
Buhar gücüyle çalışan lokomotifler ve çelik gemiler yapılmış, bu durum ulaşım ve haberleşme alanında kolaylık sağlamıştır.
Teknolojik gelişmeler sayesinde yeni yollar ve kanallar açılmış (Panama, Süveyş Kanalı vb.), uluslar arası ticaret canlanmıştır.
Sanayinin gelişmesiyle hammadde ve pazar arayışı ortaya çıkmış, Avrupa devletleri arasında sömürge yarışı başlamıştır. Bu da I. Dünya Savaşı’nın en önemli nedeni olmuştur.
İşçi sınıfı ortaya çıkmış, bu sınıfın haklarını korumak için sendikalar kurulmuştur.
Köylerden kentlere göçler hızlandı, büyük kentler kuruldu, şehirlerin sosyal sorunları arttı.
Yeni düşünce akımları ortaya çıktı (kapitalizm, sosyalizm, liberalizm vb).
NOT: Sanayi İnkılâbı, Osmanlı Devleti’ni olumsuz yönde etkiledi. Osmanlı Devleti Avrupa Devletlerinin açık pazarı durumuna geldi. Osmanlı pazarları ucuz ve bol miktarda olan Avrupa mallarının istilasına uğradı. Ekonomideki bozulma siyasal çöküşü hızlandırdı.
Sendika: İşçilerin hak ve çıkarlarını korumak amacıyla kurdukları toplumsal ve sınıfsal bir örgüttür. Din, dil, ırk ayrımı yoktur.
Grev: Çalışanların iş bırakma eylemidir.
Lokavt: İşyerinde faaliyetin tamamen durmasına sebep olacak şekilde işverenin işçileri uzaklaştırması.
AYDINLANMA ÇAĞI
Aydınlanma, 18. yüzyılda Avrupa’da ortaya çıkan ve her konuda akla öncelik tanıyan düşünce sistemine “Aydınlanma”, bu düşünce sisteminin etkisiyle bilim ve felsefede büyük gelişmelerin olduğu bu yeni döneme “Aydınlanma Çağı” denmiştir.
Aydınlanma Çağı’nda “aklın kullanılması ile doğru bilgiye ulaşılabileceği” fikri temel alınmıştır.
Bu dönemin önemli bilim insanları;
Newton (Nivton); fizik ve matematik alanında çalıştı.
Kopernik; Evrende Güneş merkezli bir sistem olduğunu ve Dünya’nın Güneş çevresinde döndüğünü kanıtladı.
Galileo; Dünya’nın yuvarlak olduğunu ispatladı.
Descartes (Dekart); analitik geometriyi geliştirdi.
Jean Jacgues Rousseau (Jan Jak Russo); toplumsal alanda önemli eserler verdi.
Mozart, Bach (Bah) gibi besteciler müzik alanında önemli başarılar elde etti.
Aydınlanma Çağı’nın Sonuçları
Bilim, sanat, edebiyat, siyaset ve sosyal alanlarda önemli eserler verildi.
Bilimsel ve teknolojik gelişmeler Sanayi İnkılâbı’nın temellerini oluşturdu.
Siyasi ve sosyal gelişmeler ABD’nin kurulmasında ve Fransız İhtilali’nin çıkmasında etkili oldu.
Avrupa’da akılcı düşünce sistemi gelişmiştir.